Gjallesa tjera ne zhdukje

GJALLESA TJERA NE ZHDUKJE

Gjallesa tjera ne zhdukje jane: pinguinet, elefanti i Afrikes, koralet, gorrilla e malit, panda gjigante, balena e bardhe ose delfini i bardhe (beluga), papagalli Ara de Lear, rreqebulli, krokodili kuban, kali Przewalski, foka e Kaspikut dhe Bonobo ose shimpanzeja xhuxh.

Luanet e detit

LUANET E DETIT

Luanët e detit janë gjitarë deti të karakterizuar nga llapat e jashtme të veshit, pendët notuese të përparme të gjata, aftësa për të ecur me katrat, dhe nga flokët e trashë dhe të shkurtër. Së bashku me fokat me gëzof, përbëjnë familjen e fokave me veshë (lat. Otariidae). Shtihen nga ujrat nënpolar deri tek ujrat tropikal të të gjithë oqeaneve në të dy hemisferat, duke munguar dukshëm në veri të Atlantikut.

Kanë një jetëgjatësi mesatare prej 20 deri në 30 vjet. Një luan deti i Kalifornisë mashkull peshon mesatarisht rreth 300 kg dhe është rreth 2.4 m i gjatë, ndërsa një femër peshon rreth 100 kg dhe është rreth 1,8 m e gjatë. Luani më i madh i detit është luani i detit i Shtellerit

, i cili mund të peshoj 1,000 kg dhe rritet deri në 3 m. Luanët e detit konsumojnë sasi të mëdha të ushqimit në një kohë dhe janë të njohur për ngrënien me ushqim që peshon sa 5-8% e peshës së tyre trupore (6,8-15,9 kg) në një të ushqyer të vetëm.

Panda e kuqe

PANDA E KUQE

Panda e kuqe (Ailurus fulgen, ose dhelpra e zjarrtë), është një gjitar i cili jeton në Himalajet perëndimore dhe jugperendiore në Kinë. Është e vetmja specie e gjenit Ailurus. Pak më i madh se macja shtepiake, ka ngjyrë të gëzofit të kuq në të kaftë si dhe një bisht të gjatë. Zakonisht ushqehet me bambu, por është një kafshë gjithçkangrënëse kështu që gjithashtu ha vezë, zogj, insekte dhe gjitarë të vegjël. Karakterizohet si një kafshë vetmitare jeton natën, dhe ka një stil jetese që e karakterizohet me përtacia.

Panda e kuqe listohet si një kafshë e rrezikuar dhe sot ka rreth 10,000 individ të rritur. Edhe pse pandat e kuqe janë të mbrojtura në shumë shtete numri i tyre po bie nga humbja e habitatit.

Gjatësia e kokës dhe trupi i pandës së kuqe është 50 deri 64 cm. Bishti i tyre eshte 28 deri 59 cm. Meshkujt panda peshojnë 3.7 deri ne 6.2 kg dhe Femrat peshojnë 3 deri 6.0 kg. Ata kanë një bishtë te gjatë të butë me ngjyrë te kuqe ne pjesen e kurrizit dhe ngjyrë te zeze ne pjeset e poshtme. Dhe në pjesen e fytyrës kan nje kokë te vogël me vesh me shenja te lotit. Fytyra ka disa pjesë me ngjyrë te bardhë te njejta si te rakunit, por çdonjeri mundë te kete shenja distinktive. Koka e tyre ne formë rrumbullake ka nje madhësi mesatare me veshë te drejtuar lart, nje hundë te zeze dhe sy shume te erret. Bishti i tyre leshator me 6 rrathë te verdhë. Kjo paraqet balancë dhe një kapje perfekte kundër rrëshqitjes nga pema.

Panda e kuqe eshte e specializuar per te jetuar ne mjedis tropikal, dhe lehtësisht ngjitet ne peme me thonjet e te mpreht qe e ndihmon te ngjitet lart per te marr frutat dhe gjethet. Sikurse panda gjigande kanë nje gisht falso, eshte nje ekstremitet i kockave te dores. Gjat zbritjes nga pema ajo zbret me koke te poshte, panda e kuqe rrotullon nyjen e kembes per te kontrolluar zbritjen e saj. Vetem disa specie mund ta bëjnë këtë.

Pandat e kuqe janë kacavjerëse shumë të mira, dhe jetojnë e ushqehen ne drunjë. Ato kryesisht hanë bambu, dhe munden te hanë mamutha, zogj, vezë, lule, dhe manafera. Nën vëzhgim, ato janë parë të ushqehen me zogj,dhe manafera.

Ngjajshëm me pandën gjigante, nuk munden te prodhojnë celulozë, kështu konsumojnë sasi të madhe te bambusë. Dieta e tyre perfshinë 2/3 bambu, por ushqehen me këpurdha, rrënjë, lajthia, likene, dhe barë. Ndonjëherë, ato ushqehen edhe me peshk dhe insekte.

Bambuja është më e lehtë te gëlltitet se sa gjethet, pra panda e kuqe e ka më të lehtë te ushqehet gjatë veres dhe vjeshtës, mirëpo e ka më të vështirë gjatë pranverës, e sidomos gjatë dimrit. Pandat e kuqe e kanë të vështirë të përpunojë bambunë, sidomos celulozen që përmbanë ajo.

Panda e kuqe është e aftë të riprodhohet që në moshën 18 mujshe dhe arrin maturimin e plotë në moshën 2-3 vjeçare. Pandat jetojnë rreth 10 vjet por janë gjetur edhe individë që kanë arrtur moshën 15 vjeçare.

Orangutanet

Orangutanet

Orangutanët (poashtu të quajtur orang-utan, orangutang, ose orang-utang) janë të vetmet lloje të majmunëve në Azi. Jetojnë në Indonezi dhe Malajzi, orangutanët tani më tani jetojnë vetëm në pyjet e pashkelura të Borneos dhe Sumatrës. I klasifikuar në gjininë Pongo, orangutanët konsiderohen të jenë lloje të vetme. Megjithatë, që nga viti 1996, ato ndahen në dy lloje: orangutani i Borneos (P.pygmaeus) dhe orangutani i Sumatrës (p.abelli). Veç kësaj, ai Bornean është i ndarë në tri lloje. Duke u bazuar në sekuencën e gjenomit, dy llojet ekzistuese të orangutanit dukshëm shmangen rreth 400.000 vite më parë. Orangutanët janë po ashtu i vetmi lloj në jetë i familjes Ponginae, i cili përfshin edhe disa lloje të tjera, si edhe tri llojet ekzistuese të gjinisë Gigantopithecus, duke përfshirë primatin më të madh që njihet deri më tani Gigantopithecus blacki. Paraardhësit e nënfamiljes Ponginae janë ndarë nga linja kryesore e majmunëve në Afrikë 16 deri në 19 milion vite më parë (mya) dhe janë përhapur në Azi.

Orangutanët janë lloji më pemëdashës i majmunëve të madhërishëm dhe kohën më të madhe e kalojnë nëpër pemë. Flokët e tyre janë zakonisht të kuqerremtë-kafe, në dallim nga flokët e zakonshëm të kaft dhe të zi të shimpanzeve dhe gorillave. Meshkujt dhe femrat ndryshojnë në madhësi dhe dukje. Meshkujt e rritur sundues kanë faqe dalluese dhe krijojnë thirrje të gjata që i tërheq femrat dhe i frikëson rivalët. Meshkujt më të rinj nuk i kanë këto karakteristika dhe i përngjajnë femrave të rritura. Orangutanët janë më të vetmuarit e majmunëve të madhërishëm, me ndihmën primare me bono speciale në mes nënave dhe pasardhësve të varur, të cilë qëndrojën së bashku dy vitet e para. Frutat janë komponenti më i rëndësishëm i dietës së një orangutangu; sidoçoftë, majmunët ushqehen edhe me bimësi, lëvore, mjaltë, insekte madje edhe me vezët e shpendëve. Ata mund të jetojnë më shumë se 30 vite së bashku në natyrë dhe robëri.

Orangutanët janë ndër primatët më inteligjent; ata përdorin një mori të veglave të sofistikuara dhe ndërtojnë fole për gjumë çdo natë me degë dhe gjethe. Majmunët janë studiuar gjerësisht për aftësin e të mësuarit. Ata mund të kenë kultura dalluese nga popullsia

. Fusha e studimit të majmunëve është udhëhequr nga primatologu ''Briute Galdikas''. Të dy llojet e orangutangut janë konsideruar si të rrezikuara, me orangutangun e Sumatrës i cili është kritikisht i rrezikuar. Aktivitetet e njerëzve kanë shkaktuar rënie të rënda në popullsinë dhe territoret e të dy llojeve. Kërcënimet në popullsinë e orangutangut të egër pëfshinë edhe gjuetinë pa leje, shkatërrimin e habitateve, dhe trafikimin e paligjshëm të këlyshëve. Disa debate dhe organizata të riaftësimit janë dedikuar për mbijetesën e orangutanëve në natyrë.

Ariu polar

ARIU POLAR

Ariu polar klasifikohet si grabitqari më i madh bashkë me ariun kodiak që ekziston në botë. Një ari polar mashkull mund të arrijë një perimetër të kokës rreth 2,40m-2,60m por ka pasur raste që kanë matur perimetër të kokës deri ne 3,40m. Lartësia nga toka deri te fundi i krahëve është 1,60m. Pesha e ariut polar sillet prej 300 kg deri në 800 kg(mesatarja është 420 kg-500 kg).Arinjtë më të vegjël polar jetojnë në Svalbard kurse arinjtë më të mëdhenj gjenden në ruggën e beringut. Si të gjithë arinjtë ariu polar e ka një bisht të vogël 7 cm deri në 13 cm.

Arinjtë polar jetojnë gati vetëm në polin e veriut. Shumica e arinjve polar rrinë gati të gjithë vitin në afërsi të brigjeve të detit ose nëpër akull për të gjuajtur foka.Më së shumti i pëlqejnë vendet ku ka frymë dhe krijohen shumë valë sepse ashtu akulli çahet dhe krijohen disa vende pa akull. Në verë arinjtë polar rrinë në skajet jugore të vendeve me akull lëvizës.Një kohë të gjatë shkencëtarët kishin menduar se arinjtë polar janë udhëtues dhe udhëtojnë me lëvizjen e akullit, por zbulimet më të reja tregojnë se ka shumë popullata arinjësh të cilat rrinë vetëm në një vend.Arinjtë polar jetojnë në këto toka:tokën e Svalbardit,në Siberinë veriore,në ishujt e Wrangel; Alaskës veriore,në Kanada dhe në Groenlandë. Të vetëm janë gjendur edhe në Islandë dhe në tokën e re.

Arinjte polar kane nje gezof te bute e bardhe i cili eshte thjesht nje nga menyrat se si mbrohen nga i ftohti. Duke ditur qe kane nje peshe trupore te madhe, trupi i tyre ka krijuar shtresa te medha dhjamore qe i mbron nga i ftohti i acarte gjate dimrit.

Ari polar (Ursus maritimus) jeton në Arktik përtej Rrethës Arktike në Kanada, Alaska, Grenlandë, Rusi dhe në zonat e mbuluara nga akulli i detit rreth Polin e Veriut. Ajo nuk hibernatesh gjatë dimrit dhe qëndron në zonat me akull detar, që e ndihmon atë të lëvizë nga një vend në tjetrin dhe të gjuetisë për vulat, kryesisht të rrethuara dhe mjekra. Gjatë verës, kur sipërfaqet e akullit të Arktikut po zvogëlohen, qëndrojnë në zonën bregdetare. Meshkujt mund të peshojnë deri në 700 kg, femrat janë më të lehta dhe peshojnë deri në 350 kg.

Pas sezonit të riprodhimit në prill dhe maj, këlyshët lindin në një shpellë dëbore në dhjetor dhe janar. Në pranverë ata largohen nga strehimi, dhe qëndrojnë me nënën e tyre për rreth. 2 vjet.

Ai përfshin, ndër të tjera, kryesisht ari polar mishngrënës, panda gjigante herbivore dhe ariu i gjelbër, i cili ha mish dhe ushqim bimore. Linjat evolucionare të një arme polare dhe kafe të ndara 5000.000 vjet më parë , kur klima filloi të freskisë përsëri, dhe popullsia e arinjve kafe mbeten në zonat në veri.

Klima e Arktikut me dimër të gjatë dhe të ftohtë dhe fenomeni i natës polare i detyroi arinët polare të zhvillojnë veçori të veçanta që i ndihmojnë ata të mbijetojnë. Ndjenja e madhe e erërave dhe qafës së gjatë me kokë të ngushtë i bëjnë ato më të lehta për të ndjekur vula të fshehura nën akull. Krahët e gjera të mbuluara me lesh dhe kthetrat e lakuara në një mënyrë të veçantë i ndihmojnë ata që të mos zhyten në dëborë, ose të kalojnë në akull. Rezervat e yndyrës i ndihmojnë ata gjatë agjërimit për disa muaj për shkak të mungesës së ushqimit të mjaftueshëm dhe mungesës së akullit të detit që pengon gjuetinë e vulave.

Ndotja, gjuetia, aktivitetet ekonomike njerëzore (p.sh. eksplorimi i naftës), si dhe shkrirja progresive e akullit të detit në Arktik janë kërcënime reale për arinjtë polare. Në 1973 Kanadaja, Danimarka, Norvegjia, Bashkimi Sovjetik dhe Shtetet e Bashkuara nënshkruan Marrëveshjen Ndërkombëtare për Ruajtjen e Arijeve Polare.

Tigri Bengalez

Tigri Bengalez është nënlloji më i madh i tigrave në Azi që numëronte më pak se 2,500 individë në vitin 2011. Që në vitin 2008 u listua si i rrezikuar në Listën e Kuqe të BNRN-së pas humbjes së habitatit. Asnjë rezervë e tigrave nuk konsiderohet të mbajë më shumë se 250 individë të rritur.

Tigri arriti në nënkontinentin Indian rreth 12,000 vjet më parë. Popullata e tigrave në Indi vlerësohej me 1,706–1,909 në vitin 2010. Në 2014 popullata pësoi një rritje me rreth 30% dhe kishte rreth 2,226 individë. Rreth 440 tigra gjenden në Bangladesh, 163–253 tigra në Nepal dhe 103 tigra në Butan.Tigri Bengalez renditet si macja më e madhe e egër. Është simboli kombëtar i Indisë dhe Bangladeshit         Tigri është një mishngrënës. Ajo preferon gjuetinë e gomereve të mëdhenj të tilla si chital, sambar, gaur dhe në një masë më të vogël te barasingha dhe buallin e ujit. Ndër speciet e prese mesatare shpesh vret derrin e egër, dhe herë pas here drerin brilopate, muntjac dhe langurin gri. Llojet e vogla të prese si xunkthi dhe peafowl formojnë një pjesë shumë të vogël në dietën e tij. Për shkak të shkeljes së njerëzve në habitatin e tigrave, ajo gjithashtu ushqehet me bagëtite shtëpiake. Ata rrallë sulmojnë elefantin indian të rritur dhe rinocerontët indianë, por ngjarje të tilla jashtëzakonisht të rralla janë regjistruar. Në Kaziranga National Park, tigrat vranë 20 rinocerote në vitin 2007.